Zaduszny spacer po Cmentarzu Rakowickim nabiera wyjątkowego znaczenia w okolicach święta Zmarłych. Jest to szczególny moment, kiedy wspominamy tych, co odeszli i nawiedzamy cmentarze. Chwila refleksji nad ulotnością życia, jego sensem i wiecznością. Są miejsca, które szczególnie sprzyjają takim rozmyślaniom, i do nich należy Cmentarz Rakowicki. To bez wątpienia najsłynniejsza (chociaż nie najstarsza) nekropolia Krakowa. Do dziś miejsce spoczynku znanych i zasłużonych Polaków.

Historia Cmentarza Rakowickiego

Nekropolia została założona na działkach nabytych od zakonu karmelitów bosych we wsi Prądnik Czerwony. Był to okres, kiedy z powodów zdrowotnych zaczęto likwidować cmentarze przykościelne, a w ich miejsce zakładano nowe, poza granicami miast. Natomiast sami krakowianie niechętnie przyjęli nowo otwarty cmentarz. Był daleko od granic ówczesnego Krakowa, poza tym odległość podnosiła koszty konduktu i pogrzebu. Początkowo cmentarz miał charakter niewielkiego, zaniedbanego cmentarzyka. Wszystko zmieniło się w 1839 roku, kiedy teren cmentarza powiększono, a Karol Kremer zaprojektował cmentarz w stylu parkowym. Kolejnym istotnym wydarzeniem była budowa porządnej kaplicy cmentarnej w latach 1861-1862. Kaplica Zmartwychwstania Pańskiego powstała w miejscu drewnianej z fundacji Ludwika i Anny Helclów.

Natomiast ranga cmentarza zaczęła się zmieniać od połowy XIX wieku. O okresie zaborów pogrzeby osób zasłużonych zamieniały się w manifestacje patriotyczne. Tak też było w przypadku uroczystości pogrzebowych ofiar bombardowania Krakowa przez Austriaków w 1848 roku, czy pogrzebu pięciu ofiar wybuchu tajnej prochowni pracującej na potrzeby powstania styczniowego. Z wielkimi honorami chowano uczestników powstania listopadowego i styczniowego.

Zaduszny spacer po Cmentarzu Rakowickim

Pierwszą osobą pochowaną na nekropolii była Apolonia z Lubowieckich Bursikowa. Była to młoda, 18-letnia mężatka, która zmarła na gruźlicę. Jej pogrzeb odbył się 15 stycznia 1803 roku i tę datę uznaje się za początek funkcjonowania cmentarza. Jej grób się nie zachował, ale przterwała inskrypcja nagrobna:  “Pod śmiertelnym głazem, który ją okrywa, z Lubowieckich Bursika żona spoczywa.” W dwusetną rocznicę założenia cmentarza ufundowano tablicę upamiętniającą Apolonię Bursikową i wmurowano koło bramy głównej.

Obecnie Cmentarz Rakowicki to miejsce spoczynku zasłużonych Polaków, działaczy, artystów, naukowców, twórców kultury. Spoczywają tutaj członkowie zasłużonych krakowskich rodów np. Wodzickich, swoje groby mają pierwsi prezydenci Krakowa jak Józef Dietl czy Mikołaj Zyblikwiecz. Zaduszny spacer po Cmentarzu Rakowickim warto rozpocząć od najstarszej części. Tu zobaczycie groby zasłużonych rodów mieszczańskich i hrabiowskich, członków Rady Miasta, obywateli miasta Krakowa. Oprócz nazwisk warto zwrócić uwagę na nagrobki, pomniki, a także symboel oznaczające przemijanie np. motyla, rozbity dzban czy strzaskaną kolumnę.

Kolejnym ważnym punktem będzie przejście aleją główną. Początkowo wyznacznikiem pochówku przy alei głównej był status majątkowy. Miejsca kupowały bogate rodziny, uboższe zadowalały się oddalonymi kwaterami. Natomiast pierwszą zasłużoną osobą pochowaną na środku alei głównej był Jan Matejko. Artysta skłócony z Radą Miasta zażyczył sobie, aby go pochować “na cmentarzu miejskim, na rozstaju dróg”. Za nim zobaczycie grób doktora Macieja Jakubowskiego, zasłużonego lekarza, twórcy szpitala dziecięgo św. Ludwika. Przy alei głównej sporzął kolekcjoner Emeryk Hutten-Czapski, aktorka Helena Modrzejewska, malarska dynastia Kossaków, architekt Karol Zaremba i wiele innych ważnych osób.

Natomiast punktem obowiązkowycm spaceru będzie wizyta w Alei Zasłużonych, która jest przedłużeniem Kwatery Zasłużonych. Tutaj znajdują się groby zasłużonych artystów, polityków, naukowców. Zobaczymy m.in grób historyka Antoniego Podrazy,  neurobiologa prof. Jerzego Vetulani, aktora Jerzego Bińczyckiegi, aktorki Barbary Kwiatkowskiej-Lass,  twórcy Piwnicy pod Baranami Piotra Skrzyneckiego, kompozytora Marka Grechuty, o. Adama Studzińskiego.

Zwiedzanie Cmentarza Rakowickiego można dostosować do wieku i zainteresowań spacerowiczór. Dla dzieci proponuję poszukiwanie symboli na nagrobkach i znanych nazwisk. Natomiast dla dorosłych są możliwe różne trasy tematyczne. W razie pytań zapraszam do kontaktu.