Wielka lokacja Krakowa 1257
5 czerwca 2020Wielka lokacja Krakowa 1257 roku była wydarzeniem przełomowym w historii miasta. Dzięki aktowi lokacyjnemu wydanemu przez księcia Bolesława Wstydliwego Kraków zyskał nowe oblicze. Prawne, urbanistyczne, ale i społeczne. W miejscu rozproszonych, niewielkich osad powstało zwarte i nowoczesne miasto. Natomiast mieszkańcy zyskali możliwość pracy, rozwoju, bogacenia się. Jeśli dziś zastanawiacie się, dlaczego Kraków (Stare Miasto) wygląda tak, a nie inaczej to odpowiedzi należy szukać właśnie w lokacji.
Wielka lokacja Krakowa 1257 roku
Akt lokacji Krakowa ogłosił książę Bolesław Wstydliwy wraz ze swoją matką Grzymisławą oraz żoną księżną Kingą na zjeździe w Koperni. Było to dokładnie 5 czerwca 1257 roku. Dokument został sporządzony na pergaminie w języku łacińskim. Obecnie dokument znajduje się w zbiorach Archiwum Narodowego w Krakowie. Przede wszystkim lokacja wyznaczyła nowy kształt urbanistyczny miasta. W centrum pojawił się olbrzymi rynek, że którego wychodziły po trzy prostopadłe ulice. Wyjątkiem jest ulica Grodzka, która ma inny układ, co wynika z wcześniejszej zabudowy. Innym świadectwem przedlokacyjnej zabudowy jest też ulica Bracka, dzisiejszy Zaułek Niewiernego Tomasza, a także kościół Mariacki. Pozostały układ Starego Krakowa przypomina wręcz idealną szachownicę.
Natomiast życie w mieście oparto o prawo magdeburskie. Na czele gminy stanął dziedziczny wójt wraz z wybieraną wśród mieszczan ławą. Rządy sprawowała Rada Miasta, którą kierował burmistrz wybierany spośród jej członków. Przywilej lokacyjny wzywał, aby w Krakowie osiedlali się ludzie „ze wszystkich stron świata”. W ten sposób pojawili się osadnicy m.in z Śląska, Czech, Niemiec, Węgier. Mieszkańcy otrzymali liczne przywileje. Na przykład wszyscy osadnicy mogli skorzystać z sześcioletniego zwolnienia z płacenia podatków, a ponadto przed 10 lat nie musieli płacić ceł. Prężnie rozwijał się handel. Książę Bolesław Wstydliwy zobowiązał się zbudować dla kupców Kramy Bolesławowe, czyli późniejsze Sukiennice. Ponadto już w drugiej połowie XIII wieku zaczęto budować nowoczesne domy mieszczańskie, już nie drewniane, a murowane. W domach narożnych mieszkali najzamożniejsi mieszkańcy.
Mała lokacja Krakowa?
Lokację z 1257 roku nie bez powodu określamy mianem “wielkiej”. To było ogromne przedsięwzięcie zainicjowane przez księcia Bolesława Wstydliwego. Ponadto wielkie wyzwanie, dzięki któremu powstało nie tylko miasto, ale i duży ośrodek handlowy. Natomiast pamiętajmy, że w historii Krakowa wcześniej podjęto próby lokacji. Zrobił to ojciec Bolesława Wstydliwego, książę Leszek Biały. Źródła podają, że tzw. mała lokacja Krakowa miała miejsce około 1220 roku. Zasięg tej gminy miejskiej był ograniczony. Prawdopodobnie znajdowała się w rejonie dzisiejszego placu Dominikańskiego, nieistniejącego kościoła Wszystkich Świętych (obecnie plac Wszystkich Świętych) i kościoła franciszkańskiego. Trudno wskazać konkretną datę, ponieważ nie zachował się ten pierwszy dokument lokacyjny. Ponadto niewiele wiemy na temat zasad, na jakich pierwsza gmina miejska działała.
Pamiętajmy, że Kraków obchodzi urodziny 5 czerwca. Znakomity czas, aby przypomnieć sobie wszystkie okoliczności i skutki lokacji miasta. O akcie lokacyjnym możecie posłuchać w czasie wycieczki Drogą Królewską, która obejmuje właśnie teren Starego Miasta. A jeśli jesteście zainteresowani tym, jak wyglądało życie w średniowiecznym Krakowie to zapraszam na wycieczkę tematyczną Kraków Średniowieczny. Trasa zainteresuje zarówno małych, jak i dużych turystów. Jest świetną propozycją na wycieczkę szkolną, a nawet przedszkolną. Chętnie też jest wybieramy przez rodziców i dzieci.