Chanuka rozpoczyna się zapaleniem świateł.  Zgodnie z tradycją Chanuka potrwa 8 dni. Jest jedynym świętem żydowskim, które nie wywodzi się bezpośrednio z Tory, jednak upamiętnia historię Narodu Żydowskiego.  Zwiedzając Kazimierz żydowski koniecznie zwróćcie uwagę na obrzędy związane z tym świętem oraz inne tradycje kultury żydowskiej.

Geneza Chanuki

Chanukę, nazywaną również Świętem Świateł, obchodzi się na pamiątkę wydarzeń z 165 roku p.n.e. Był to okres silnej hellenizacji Judei, narzucania greckiej religii, kultury i zwyczajów. Taka polityka przybrała szczególnie ostre formy za panowania króla syryj­skiego Antiocha IV Epifanesa, który siłą próbował zdławić opór Żydów. Torę uznał za zakazaną księgę, przestrzeganie żydowskich nakazów było źle widziane,  wszędzie ustawiano posągi bożków.W rezultacie doszło do powstania pod wodzą Machabeuszy, które zakończyło się zwycięstwem wojowników żydowskich. Kiedy Żydzi weszli do zniszczonej Świątyni znaleźli tylko jedną miarkę oliwy, wystarczającą tylko na 1 dzień. I właśnie wtedy wydarzył się cud. Oliwy wystarczyło na 8 dni, aż przygotowano jej nowe zapasy. Po tych ośmiu dniach bardzo uroczyście i z wielką radością poświęcono Świątynię.

Chanuka – świąteczne obrzędy

Kluczowym przedmiotem symbolizującym Święto Świateł jest świecznik chanukija –  lampka chanukowa. Ma on osiem świeczek i dziewiątą dodatkową. Dodatkowa świeczka szames (hebr. pomocnik) jest niezbędna, ponieważ nie można odpalać jednej świeczki od drugiej. Pierwszego dnia święta zapala się jedną świeczkę, w kolejnych dniach następne. Wygląda to tak, że pierwszego wieczoru zapala się świecę główną i święcę pierwszą, drugiego dnia zapala się znowu świecę główną i pierwszą oraz drugą itd. Aż ósmego płoną wszystkie. Obrzęd zapalania świateł gromadzi wieczorem całą rodzinę. Chanukiję ustawioną w oknie zapala najstarszy mężczyzna. Świecznik powinien stać na widoku – w oknie, przy wejściu, aby głosić cud chanuki. Światło chanukiji nie może służyć żadnym praktycznym celom, nie może go także zapalać osoba będąca w żałobie. Po zapaleniu świec wszyscy zebrani odmawiali hymn Henerot halelu (Te światła), który objaśniał znaczenie rytuału oraz hymn Maoz cur (Ostojo, Skało mojego zbawienia), który opowiadał o kolejnych wygnaniach narodu żydowskiego.

Świąteczne potrawy

Wśród świątecznych potraw dominują placki ziemniaczane, racuchy smażone na oleju i pączki. Wszelkie tłuste smakołyki podkreślają charakter święta i przypominają o cudzie rozmnożenia oliwy. Pączki nadziewane są konfiturami, dżemem lub marmoladą i posypane cukrem pudrem. Przed wojną popularną potrawą chanukową była także pieczona gęś, której tłuszcz wykorzystywano do przyrządzania chaukowych smakołyków. Podczas Chanuki popularne są także potrawy z sera. Wiąże się to z legendą, która opiewa spryt Judyty,  z rodu  Hasmoneuszy. Miała ona poczęstować serem generała Holofernesa – dowódcę armii asyryjskiej, który planował zniszczenie Izraela.  Smaczny ale zarazem bardzo słony ser wywołał u Holofernesa takie pragnienie, że zaczął pić ogromne ilości wina. A gdy zapadł w pijacki sen – Judyta obcięła mu głowę i ocaliła współbraci. Dzieci dostają cukierki wykonane z miodu i sezamu.

Inne zwyczaje

Ze względu na radosny charakter Chanuki zakazany jest post oraz wygłaszanie mów pogrzebowych. Nie wolno także pracować czy też studiować Tory. Jest to święto bardzo rodzinne. Dzieci dostają drobne podarunki, na przykład słodycze albo pieniądze. Spotkania przy świątecznym stole umożliwiają także zabawy i gry, także hazardowe potępiane zwyczajowo przez judaizm. W czasie  Chanuki dorośli grywają w karty, natomiast dzieci bawią się bączkiem tzn. drejdlem. Jest on wykonany z z drewna lub ołowiu, na której czterech ściankach były hebrajskie litery: nun, gimel, he, szin (akronim na pamiątkę cudu Chanuki: nes gadol haja szam – hebr. „był tam wielki cud”).