Na początku października turyści zwiedzający żydowski Kazimierz zostali zaskoczeni zamkniętymi synagogami i kartkami informującymi o obchodach Nowego Roku. Rosz Haszana to jedno najważniejszych świąt upamiętniające stworzenia świata.
To także czas, kiedy Bóg ocenia ludzi i zapisuje jaki los czela każdego człowieka. W Księdze Życia zapisuje dobrych i sprawiedliwych, natomiast w Księdze Śmierci – zatwardziałych grzeszników. Dziesiątego dnia w Jom Kippur (Dzień Pojednania) należy skupić się pokucie, żałować za złe postępki, prosić o wybaczenie Boga i ludzi, wobec których się zawiniło. Obecnie obchody Rosz Haszana na Kazimierzu ze względu na niewielką społeczność żydowską przechodzą praktycznie niezauważalnie.

Szerszych informacji udzieliła mi Ewelina Laprus – podróżniczka, autorka pracy “Przybliżenie problematyki egzystowania i tożsamości rosyjskich emigrantów po upadku ZSRR w Izraelu – badania jakościowe”, pracownica Instytutu Yad Vashem:

1. Jak obecnie wygląda świętowanie Nowego Roku w Izraelu?

EL:  Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, gdyż większość społeczeństwa Izraela  jest laicka i w bardzo różnym stopniu praktykuje nakazy religijne. Jednak, pomimo tej świeckości, tradycja wciąż jest ważna i przestrzegana, tyle że dostosowana do współczesnych realiów. Nie ma hucznych noworocznych imprez, zakrapianych alkoholem jak w inny kulturach. Rosz Haszana to przede wszystkim czas wolny od pracy i czas w gronie rodziny przy suto zastawionym stole.  Uroczysta kolacja, rozpoczynająca Rosz Haszana jest na słodko, co ma symbolizować równie “słodki” nadchodzący rok. Chałka, jedyny raz w roku przybiera okrągły kształt, symbolizując zataczające się koło cyklu życia i dla odmiany, po odmówieniu kiduszu (modlitwy) zamiast w soli, jest ona moczona w miodzie. Jabłko pokrojone na kawałki, również moczymy w miodzie. Oprócz tego granaty, rodzynki, daktyle czy figi zdobią noworoczne stoły. Rosz Haszana dla wielu, to także dobry czas na krótsze bądź dłuższe wakacje, ponieważ Żydowski Nowy Rok rozpoczyna serię świąt, tak więc z krótkimi przerwami na pracę pomiędzy, wychodzi miesiąc wolnego. Izraelczycy często organizują krótkie wypady do Eilatu chociażby, bądź dłuższe poza granice Izraela.

2. Jak obchodzą Nowy Rok Żydzi ortodoksyjni? 

EL:  Nigdy nie miałam okazji przyjrzeć się z bliska, jak świętują ortodoksyjni Żydzi, ale zgodnie z tradycją talmudyczną Rosz Haszana rozpoczyna 10-dniowy okres pokutny (zwany też Dniami Grozy), który kończy się Jom Kippur, czyli Dniem Pojednania. Jest to szczególny okres dla Żydów, w czasie którego bardzo dużo się modlą, odwiedzają synagogi, proszą o przebaczenie innych ludzi i Boga i żarliwie pokutują. Żydzi wierzą, że to właśnie w Rosz Haszana (zwanym także Dniem Sądu), Bóg decyduje o losie każdego człowieka. Świętobliwi zostają zapisani w Księdze Życia, grzesznicy w Księdze Śmierci, a pozostali mają czas na poprawę do Jom Kippur. Dlatego też jedno z noworocznych pozdrowień brzmi: “abyście byli zapisani na dobry rok”.

3. Czy są jakieś specjalne potrawy, które serwuje się na Nowy Rok? Jeśli tak to jakie i co oznaczają?

EL: Zgodnie z noworocznymi życzeniami : “słodkiego i dobrego roku”, wszystko co ląduje na stole ma być słodkie. Przykładowo jabłko i miód. Kwaśne i świeże jabłko zanurzone w miodzie, symbolizuje osłodzenie, czyli błogosławieństwo i obfitość nadchodzącego roku. Noworoczna chałka wyjątkowo w tym dniu jest okrągła, co oznacza kolisty cykl życia i wyjątkowo moczy się ją w miodzie, a nie jak zawsze w soli. Daktyle, którego hebrajska nazwa oznacza “skończy się gorycz”, tak więc nadchodzący czas będzie pomyślny. Granaty i jego liczne ziarenka mające symbolizować dużą ilość dobrych uczynków w nadchodzącym roku. Podaje się także rybę z głową, gdyż to właśnie głowa symbolizuje początek. Rosz Haszana, po hebrajsku ” głowa roku”, czyli początek wszystkiego w nadchodzącym roku.

4. A obrzęd Taszlich?

EL: To obrzęd symbolicznego oczyszczenia z grzechów, wywodzony z Księgi Michaesza 7. Z tego co mi wiadomo obecnie  wyłącznie wśród  Żydów ortodoksyjnych ten obrządek jest praktykowany. Dokonuje się go w pierwszy dzień Nowego Roku (jeśli jest to szabat, to w drugi dzień). Trzeba udać się nad wodę i wytrzepać okruchy z kieszeni, co symbolizuje oczyszczenie się z grzechów.

5. Jakie inne obrzędy są charakterystyczne dla Nowego Roku? Czy faktycznie słychać szofar (róg)?

EL:  Tak, można usłyszeć szofar, jeśli mieszka się wystarczająco blisko synagogi, albo też posiada się religijnych sąsiadów, którzy trenują trąbienie w domowym zaciszu. Szofar to barani róg, aszkenazyjski model jest krótszy, sefardyjski dłuższy i zakręcony. Jego dźwięk w trakcie Rosz Haszana ma ogromne znaczenie, gdyż ma przypominać Żydom o rachunku sumienia i postanowieniu poprawy, przed zbliżającym się Jom Kippur.

Dziękuję za rozmowę!