Zwiedzając Starą Synagogę możemy zapoznać się z kulturą i tradycjami Żydów, w tym świętami. Jedna z gablot w całości poświęcona jest Pesach – niezwykle ważnemu świętu, które możemy porównać z naszą Wielkanocą. Czym jest Pesach i jak dziś Żydzi świętują w Izraelu opowie nam po raz kolejny Ewelina Laprus.

 1. Pesach to kolejne ważne święto żydowskie w żydowskim kalendarzu. Co upamiętnia Pesach?

EL: Pesach to najstarsze, a zarazem najważniejsze święto, ponieważ upamiętnia wyprowadzenie Żydów z niewoli egipskiej przez Mojżesza. Tak więc jest to święto szeroko pojętej wolności. Przede wszystkim wolności w sensie fizycznym, gdyż ciemiężeni i pozbawieni jakichkolwiek praw Żydzi,wyzwoli się z pod jarzma niewoli. Ale i wolności w sensie duchowym, ponieważ po czterdziestu dziewięciu dniach wędrówki przez pustynię, otrzymali Torę, która dała im prawo żyć i postępować etycznie, zgodnie z boskimi przykazaniami.

2. Co oznacza nazwa święta?

EL: Po hebrajsku Pesach znaczy “przejście” lub “ominięcie”. Nazwa święta ma związek z wydarzeniem pewnej nocy, kiedy to anioł Boży przeszedł przez Egipt, powodując śmierć wszystkich pierworodnych, których domy nie były pomazane krwią baranka. Izraelici wypełnili wolę Bożą, tak więc anioł ominął ich domostwa.

3. Jak obecnie Żydzi świętują Pesach w Izraelu? 

EL: Jak zawsze w gronie rodziny i przyjaciół, przy świątecznie zastawionym stole. Najważniejszy dla Żydów jest pierwszy wieczór zwany sederem, w czasie którego czyta się Hagadę bądź opowiada historie związane z wyzwoleniem z niewoli egipskiej. Podobnie, spożywane potrawy mają przypominać o tych wydarzeniach, jak i zmuszać dzieci do zadawania pytań, nauki tradycji i zaszczepiania wartości żydowskich. Jednak zanim dojdzie do sederu, trzeba przygotować się do świąt. A więc sprzątanie – zmora wszystkich żydowskich kobiet w Izraelu, bo nie są to jakieś tam przedświąteczne porządki, a ultra-porządki mające na celu pozbycie się chamecu z mieszkania. Chamec to wszystko co jest robione na zakwasie, ma kwaśny smak, bądź jest pozyskiwane drogą fermentacji. I nie wystarczy tak po prostu pozbyć się tych produktów z mieszania, z tego prostego względu, że zakwas ma moc wnikania w naczynia i urządzenia, które używa się w kuchni.Trzeba wykoszerować kuchnię, nawet jeżeli jest ona koszerna. Koszerowanie polega na wygotowywaniu naczyń w bardzo gorącej wodzie, lub poddawaniu ich bardzo wysokiej temperaturze. Przykładowo religijni mają takie punkty na ulicy, gdzie mogą wykoszerować garnki i duże sprzęty kuchenne. Zdecydowana większość Żydów posiada jednak specjalne komplety naczyń, które używa tylko podczas Pesach. A kiedy już wysprząta się cały dom, znowu można zacząć kruszyć, tyle że macę, ponieważ w okresie świąt zamiast chleba spożywa się podpłomyki, specjalnie wypiekane, bez użycia zakwasu czy drożdży. Macę można spożywać na różne sposoby. Mój ulubiony to “maco brei”, czyli maca obtoczona w jajku i smażona.

4. Jakie jeszcze możemy wymienić najważniejsze zwyczaje świąteczne?

EL: Tak jak wspominałam wcześniej, najważniejsze zwyczaje pesachowe to usuwanie chamecu przed świętami, zakaz spożywania zakwasu i równoczesny nakaz spożywania macy, jako alternatywy dla pieczywa w tym okresie. Uroczysta wieczerza sederowa w pierwszy dzień świąt, w czasie której spożywa się potrawy nawiązujące do niewoli egipskiej np: warzywa zanurzone w słonej wodzie, gorzkie zioła, które symbolizują niewolę i łzy albo mieszankę owoców z dodatkiem czerwonego wina, symbolizująca glinę, z której Izraelici wytwarzali cegły w Egipcie. Dzieciaki też mają swoje małe przyjemności. Po wieczerzy szukają afikomanu – kawałka macy, schowanego na początku sederu. W nagrodę otrzymują drobne prezenty.

5. Czy w trakcie Pesach firmy, instytucje pracując normalnie? Z czym muszą liczyć się turyści odwiedzający Izrael w tym czasie?

EL: Pesach trwa siedem dni. Pierwszy i siódmy jest dniem świątecznym, wolnym od pracy. Wszystko jest pozamykane, transport publiczny nie jeździ. Pozostałe to tak zwane dni pół-świąteczne, pracujące, które jednak w dalszym ciągu zobowiązują do zachowania świątecznego nastroju. W związku z tym wszelakie instytucje, banki i niektóre firmy mają skrócony dzień pracy.

Dziękuję za rozmowę.